1. Wprowadzenie

 

Uchwalona przez Sejm RP w dniu 29.01.2004 r. ustawa "Prawo zamówień publicznych" (Dz.U. Nr 19 poz.177 z dnia 9.02.2004 r.) weszła w życie 2 marca br. (z wyjątkiem niektórych przepisów związanych z naszym wejściem do Unii Europejskiej, które wchodzą w życie 1 maja br.).
Zastąpiła ona dotychczasową ustawę z dnia 10 czerwca 1994 r. o zamówieniach publicznych i jest zgodna w zakresie harmonizacji polskiego systemu zamówień publicznych z prawem europejskim.
Wobec wprowadzenia do ustawy nowych definicji, procedur oraz trybów i wartości progowych, przedmiotem niniejszego artykułu będzie omówienie uwarunkowań związanych z zamawianiem robót budowlanych według regulacji "Prawa zamówień publicznych".

 

2. Definicje robót budowlanych

Ustawa "Prawo zamówień publicznych" wprowadza następującą definicję robót budowlanych:

"Art.2 Ilekroć w ustawie mowa o:
(...)
8) robotach budowlanych - należy przez to rozumieć wykonanie albo zaprojektowanie i wykonanie robót budowlanych w rozumieniu ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. "Prawo budowlane" (Dz.U. z 2003 r. Nr 207 poz. 2016 oraz z 2004 r. Nr 6, poz.41), a także wykonanie robót budowlanych w rozumieniu ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. - Prawo budowlane przez osobę trzecią, zgodnie z wymaganiami określonymi przez zamawiającego".

 

Prawo budowlane definiuje roboty budowlane następująco:

      "Ilekroć w ustawie jest mowa o:

  • robotach budowlanych - należy przez to rozumieć budowę, a także prace polegające na przebudowie, montażu, remoncie lub rozbiórce obiektu budowlanego,

  • obiekcie budowlanym - należy przez to rozumieć:
    a) budynek wraz z instalacjami i urządzeniami technicznymi,
    b) budowlę stanowiącą całość techniczno-użytkową wraz z instalacjami i urządzeniami,
    c) obiekt małej architektury;
  • budynku - należy przez to rozumieć takie obiekt budowlany, który jest trwale związany z gruntem, wydzielony z przestrzeni za pomocą przegród budowlanych oraz posiada fundament i dach;
  • budynku mieszkalnym jednorodzinnym - należy przez to rozumieć budynek wolno stojący albo budynek w zabudowie bliźniaczej, szeregowej lub grupowej, służący zaspokajaniu potrzeb mieszkaniowych, stanowiący konstrukcyjnie samodzielną całość, w którym dopuszcza się wydzielenie nie więcej niż dwóch lokali mieszkalnych albo jednego lokalu mieszkalnego i lokalu użytkowego o powierzchni całkowitej nieprzekraczającej 30% powierzchni całkowitej budynku;
  • budowli - należy przez to rozumieć każdy obiekt budowlany nie będący budynkiem lub obiektem małej architektury, jak: lotniska, drogi, linie kolejowe, mosty, estakady, tunele, sieci techniczne, wolno stojące maszty antenowe, wolno stojące trwale związane z gruntem urządzenia reklamowe, budowle ziemne, obronne (fortyfikacje), ochronne, hydrotechniczne, zbiorniki, wolnostojące instalacje przemysłowe lub urządzenia techniczne, oczyszczalnie ścieków, składowiska odpadów, stacje uzdatniania wody, konstrukcje oporowe, nadziemne i podziemne przejścia dla pieszych, sieci uzbrojenia terenu, budowle sportowe, cmentarze, pomniki, a także części budowlane urządzeń technicznych (kotłów, pieców przemysłowych i innych urządzeń) oraz fundamenty pod maszyny i urządzenia, jako odrębne pod względem technicznym części przedmiotów składających się na całość użytkową;
  • obiekcie małej architektury - należy przez to rozumieć niewielkie obiekty, a w szczególności:
    a) kultu religijnego, jak: kapliczki, krzyże przydrożne, figury,
    b) posągi, wodotryski i inne obiekty architektury ogrodowej,
    c) użytkowe służące rekreacji codziennej i utrzymaniu porządku, jak: piaskownice, huśtawki, drabinki, śmietniki;
  • tymczasowym obiekcie budowlanym - należy przez to rozumieć obiekt budowlany przeznaczony do czasowego użytkowania w okresie krótszym od jego trwałości technicznej, przewidziany do przeniesienia w inne miejsce lub rozbiórki, a także obiekt budowlany nie połączony trwale z gruntem, jak: strzelnice, kioski uliczne, pawilony sprzedaży ulicznej i wystawowe, przekrycia namiotowe i powłoki pneumatyczne, urządzenia rozrywkowe, barakowozy, obiekty kontenerowe;
  • budowie - należy przez to rozumieć wykonywanie obiektu budowlanego w określonym miejscu, a także odbudowę, rozbudowę, nadbudowę obiektu budowlanego;
  • remoncie - należy przez to rozumieć wykonywanie w istniejącym obiekcie budowlanym robót budowlanych polegających na odtworzeniu stanu pierwotnego, a niestanowiących bieżącej konserwacji, przy czym dopuszcza się stosowanie wyrobów budowlanych innych niż użyto w stanie pierwotnym;
  • urządzeniach budowlanych - należy przez to rozumieć urządzenia techniczne związane z obiektem budowlanym, zapewniające możliwość użytkowania obiektu zgodnie z jego przeznaczeniem, jak przyłącza i urządzenia instalacyjne, w tym służące oczyszczaniu lub gromadzeniu ścieków, a także przejazdy, ogrodzenia, place postojowe i place pod śmietniki.

 

Nowe Prawo zamówień publicznych zalicza do robót budowlanych również takie zamówienie, gdy jego przedmiotem jest zaprojektowanie i wykonanie robót budowlanych (przez tego samego wykonawcę).
Dotychczas zaprojektowanie i wykonanie robót budowlanych możliwe było tylko w trybie przetargu dwustopniowego. Obecna ustawa nie zawiera już takiego trybu, a zamówienie zaprojektowania i wykonania robót budowlanych będzie praktycznie możliwe w trybach przetargu nieograniczonego, ograniczonego oraz negocjacji z ogłoszeniem i bez ogłoszenia.

 

3. Opis przedmiotu zamówienia

 

Ustawa "Prawo zamówień publicznych" w art. 31 stanowi:

"1. Zamawiający opisuje przedmiot zamówienia na roboty budowlane za pomocą dokumentacji projektowej oraz  specyfikacji technicznej wykonania i odbioru robót budowlanych.

2. Jeżeli przedmiotem zamówienia jest zaprojektowanie i wykonanie robót budowlanych w rozumieniu ustawy z dnia 7  lipca 1994 r. - Prawo budowlane, zamawiający opisuje przedmiot zamówienia za pomocą programu     funkcjonalno-użytkowego.

3. Program funkcjonalno-użytkowy obejmuje opis zadania budowlanego, w którym podaje się przeznaczenie     ukończonych robót budowlanych oraz stawiane im wymagania techniczne, ekonomiczne, architektoniczne,     materiałowe i funkcjonalne."

 

A)
Pojęcie dokumentacji projektowej - w dotychczasowej praktyce zamawiania robót budowlanych budziło wątpliwości, sprowadzające się do pytania "jaki zakres i jaka szczegółowość dokumentacji projektowej właściwie opisuje przedmiot zamówienia", którym są roboty budowlane?
Prawo zamówień publicznych daje delegację Ministrowi właściwemu do spraw budownictwa, gospodarki przestrzennej i mieszkaniowej do określenia w drodze rozporządzenia szczegółowego zakresu i formy:

1) dokumentacji projektowej,
2) specyfikacji technicznych wykonania i odbioru robót budowlanych oraz
3) programu funkcjonalno-użytkowego.

 

Według projektowanych ustaleń dla zakresu i formy dokumentacji projektowej przewiduje się następujące rozwiązania

  • Zakres dokumentacji projektowej ustala zamawiający, biorąc pod uwagę tryb udzielania zamówienia publicznego oraz wymagań dotyczących postępowania poprzedzającego rozpoczęcie robót budowlanych, wynikające z ustawy Prawo budowlane.

  • Dla robót budowlanych wymagających pozwolenia na budowę, zlecanych z trybach przetargu nieograniczonego, ograniczonego, negocjacji z zachowaniem konkurencji z ogłoszeniem i bez ogłoszenia, dokumentacja projektowa składa się z:
    1) projektu budowlanego,
    2) projektu wykonawczego,
    3) przedmiarów.
  • Projekt wykonawczy stanowi uszczegółowiony projekt budowlany opracowany dla potrzeb sporządzania kosztorysu inwestorskiego, wyboru wykonawcy robót i realizacji robót.
  • W projekcie wykonawczym mogą być wyodrębnione opracowania projektowe poprzedzające jego opracowanie.
  • Projekt wykonawczy obejmuje w szczególności:

1) uszczegółowiony projekt budowlany wraz z potrzebnymi uzupełnieniami, opiniami, uzgodnieniami, pozwoleniami wymaganymi innymi przepisami, w tym odpowiednio:

a) projekt wykonawczy związany z zagospodarowaniem działki lub terenu;
b) projekty wykonawcze architektury poszczególnych obiektów zawierające ostateczne wersje:  rzutów poziomych, przekrojów pionowych, rysunków elewacji i widoków, rysunków detali architektonicznych, wykazów stolarki, ślusarki, wykończenia, wyposażenia pomieszczeń;
c) projekty wykonawcze konstrukcji poszczególnych obiektów;
d) projekty wykonawcze instalacji występujących w obiektach;
e) projekty związane z ewentualną przebudową uzbrojenia podziemnego na terenie planowanej  inwestycji;
f) ewentualne projekty makroniwelacji i gospodarki masami ziemnymi lub dotyczące wykonania  robót ziemnych;
g) projekty dróg, parkingów i innej komunikacji;
h) projekty zabezpieczeń wykopów, pompowania wody itp.

2) istotne z punktu widzenia wyceny robót i przyszłego wykonawstwa robót materiały, które były potrzebne do uzyskania opinii, uzgodnień, pozwoleń, wymaganych przepisami szczególnymi w tym:

a) projekty zieleni;
b) projekt organizacji ruchu;
c) opracowanie geologiczne i geologiczno-techniczne.

3) inne opracowania projektowe w zależności od potrzeb zamawiającego, w tym:

a) rysunki warsztatowe detali budowlanych i instalacyjnych;
b) rysunki związane ze specjalistycznymi technologiami wykonania dot. np. szalunków;
c) projekt technologiczny.

  • Dla robót budowlanych wymagających pozwolenia na budowę, zlecanych w trybie zamówienia z wolnej ręki dokumentacja projektowa składa się w szczególności z:
    1) projektu budowlanego,
    2) innych opracowań wg potrzeb zamawiającego.

  • Dla robót budowlanych nie wymagających pozwolenia na budowę zlecanych w trybach przetargu nieograniczonego, ograniczonego, negocjacji z zachowaniem konkurencji z ogłoszeniem i bez ogłoszenia dokumentacja projektowa składa się w szczególności z:
    1) planów, rysunków lub innych dokumentów umożliwiających jednoznaczne określenia robót budowlanych;
    2) przedmiarów.
  • Dla robót budowlanych nie wymagających pozwolenia na budowę, zlecanych w trybie zamówienia z wolnej ręki dokumentacja projektowa składa się w szczególności z:
    1) protokołu konieczności robót lub protokołu typowania robót;
    2) rysunków, planów lub innych dokumentów umożliwiających jednoznaczne określenie robót budowlanych.

 

Należy zwrócić uwagę, że dla zamówień wymagających pozwolenia na budowę dokumentacja projektowa obejmuje, obok projektu budowlanego i projektu wykonawczego, również przedmiar robót.
Przedmiar robót to opracowanie wchodzące w skład dokumentacji projektowej, zawierające zestawienie przewidywanych do wykonania robót w kolejności technologicznej ich wykonania wraz z ich opisem (lub wskazaniem podstaw ustalających szczegółowy opis), z wyliczeniem i zestawieniem rodzaju i ilości robót oraz wskazaniem podstaw do ustalania cen jednostkowych robót lub jednostkowych nakładów rzeczowych (nr katalogu, tablicy i kolumny).
Jak wykazała dotychczasowa praktyka "przedmiar robót" stanowi najczęściej podstawę do wyliczenia ceny przez wykonawców budowlanych i jest przekazywany oferentom w ramach dokumentów przetargowych.

 

B)
Kolejnym opracowaniem opisującym przedmiot zamówienia na roboty budowlane jest specyfikacja techniczna wykonania i odbioru robót budowlanych.
Jest to opracowanie zawierające w szczególności zbiory wymagań w zakresie sposobu wykonania robót budowlanych, właściwości materiałów, sposobu wykonania i oceny prawidłowości wykonania poszczególnych robót, które są niezbędne do określenia standardu i jakości wykonania robót.
Zakres i forma specyfikacji technicznej wykonania i odbioru robót są zróżnicowane w zależności od rodzaju robót i stopnia ich skomplikowania.
Specyfikacje techniczne wykonania i odbioru robót opracowuje się w zależności od stopnia skomplikowania dla:

1) robót,

2) rodzajów robót,

3) grup robót.

W przypadku opracowania specyfikacji technicznych wykonania i odbioru robót dla grup należy przyjmować co najmniej następujący podział szczegółowy:

1) Roboty związane z przygotowaniem terenu pod budowę i roboty ziemne;

2) Roboty związane ze wznoszeniem konstrukcji;

3) Roboty budowlane instalacyjne;

4) Roboty budowlane wykończeniowe;

5) Roboty zagospodarowania terenu.

Specyfikacja techniczna wykonania i odbioru robót zawiera co najmniej:

1) część ogólną obejmującą: przedmiot i zakres robót, informacje o placu budowy, roboty towarzyszące i specjalne, dokumenty odniesienia, zakres odpowiedzialności wykonawcy, określenia podstawowe;

2) wymagania dotyczące właściwości materiałów oraz niektóre wymagania związane z ich przechowywaniem, transportem, warunkami dostawy (zgodnie z atestem), składowaniem i kontrolą jakości, poszczególne wymagania odniesione są do postanowień norm;

3) wymagania dotyczące sprzętu i maszyn niezbędnych lub zalecanych do wykonania robót zgodnie z założoną jakością;

4) wymagania dotyczące transportu;

5) wymagania dotyczące wykonania robót z podaniem sposobu wykończenia poszczególnych elementów, tolerancji wymiarowych, szczegółów technologicznych, a także wymagania specjalne, niezbędne informacje dotyczące odcinków robót, przerw i ograniczeń;

6) opis działań związanych z kontrolą, badaniami i odbiorem materiałów i robót w nawiązaniu do dokumentów odniesienia;

7) informację o warunkach, sposobie oraz jednostkach obmiaru robót;

8) opis sposobu odbioru robót;

9) opis sposobu rozliczenia robót ze szczególnym uwzględnieniem sposobu rozliczenia robót towarzyszących i specjalnych;

10) dokumenty związane.

 

Brak w dotychczasowej praktyce zamawiania robót budowlanych opracowań specyfikacji technicznych wykonania i odbioru robót będzie musiał być uzupełniony na podstawie projektowanego rozporządzenia Ministra Infrastruktury.
Opis przedmiotu zamówienia na roboty budowlane będzie wówczas kompletny, gdy będzie się składał zarówno z dokumentacji projektowej, przedmiaru, jak i specyfikacji technicznej wykonania i odbioru robót.

 

C)
Jeżeli przedmiotem zamówienia jest zaprojektowanie i wykonanie robót budowlanych - to opis przedmiotu zamówienia dokonywany jest za pomocą programu funkcjonalno-użytkowego.
Program funkcjonalno-użytkowy to zbiór opracowań poprzedzających opracowanie dokumentacji projektowej, zawierający:

1) stronę tytułową obejmującą w szczególności:

a) nazwę, adres przedsięwzięcia, którego dotyczy program funkcjonalno-użytkowy,
b) imię i nazwisko lub nazwę inwestora oraz jego adres,
c) imiona i nazwiska osób opracowujących program funkcjonalno-użytkowy,
d) spis zawartości programu funkcjonalno-użytkowego;

2) część opisową obejmującą:

a) opis ogólny przedmiotu zamówienia,
b) wymagania zamawiającego w stosunku do przedmiotu zamówienia, zwłaszcza wymagania:

- wynikające z lokalizacji;
- dotyczące standardu technicznego i użytkowego;
- technologiczne;
- architektoniczno-estetyczne;
- funkcjonalne;
- zaopatrzenia w media.

3) część programową obejmującą w szczególności:

a) powierzchnię użytkowe poszczególnych pomieszczeń;
b) sumę powierzchni użytkowych;
c) wskaźniki funkcjonalne, w tym wskaźnik określający udział powierzchni przeznaczonej na komunikację wewnętrzną w powierzchni netto;
d) inne powierzchni, jeśli nie są pochodną powierzchni użytkowej i wskaźników funkcjonalnych;
e) określenie wielkości możliwych przekroczeń lub pomniejszenia przyjętych parametrów powierzchni.

4) część informacyjną obejmującą w szczególności:

a) niezbędne do przestrzegania przepisy prawne i normy związane z realizacją;
b) ograniczenia finansowe i czasowe dotyczące przedmiotu zamówienia;
c) istniejące opinie, decyzje, uzgodnienia, ekspertyzy, raporty, operaty i inne dokumenty istotne dla prawidłowej oceny zadania;
d) wstępny harmonogram przygotowania i realizacji przedmiotu zamówienia.

4. Wartość zamówienia na robotę budowlaną

Prawo zamówień publicznych w art. 33 stanowi, że:

"1. Wartość zamówienia na roboty budowlane ustala się na podstawie:

1) kosztorysu inwestorskiego sporządzanego na etapie opracowania dokumentacji projektowej albo na podstawie planowanych kosztów robót budowlanych określonych w programie funkcjonalno-użytkowym, jeżeli przedmiotem zamówienia jest wykonanie robót budowlanych w rozumieniu ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. - Prawo budowlane;

2) planowanych kosztów prac projektowych oraz planowanych kosztów robót budowlanych określonych w programie funkcjonalno-użytkowym, jeżeli przedmiotem zamówienia jest zaprojektowanie i wykonanie robót budowlanych w rozumieniu ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. - Prawo budowlane.

2. Przy obliczaniu wartości zamówienia na roboty budowlane uwzględnia się także wartość dostaw związanych z wykonywaniem robót budowlanych oddanych przez zamawiającego do dyspozycji wykonawcy.

3. Minister właściwy do spraw budownictwa, gospodarki przestrzennej i mieszkaniowej określi, w drodze rozporządzenia:

1) metody i podstawy sporządzania kosztorysu inwestorskiego;

2) metody i podstawy obliczania planowanych kosztów prac projektowych oraz planowanych kosztów robót budowlanych określonych w programie funkcjonalno-użytkowym

- uwzględniając dane techniczne, technologiczne i organizacyjne, mające wpływ na wartość zamówienia."

 

Na wstępie należy zaznaczyć, że dotychczasowe przepisy wykonawcze wydane na podstawie "starej" ustawy o zamówieniach publicznych zachowują moc do czasu wydania nowych przepisów wykonawczych - nie dłużej jednak niż przez 9 miesięcy od dnia wejścia w życie ustawy (w zakresie podanym w art.226 upzp).
Tak więc wartości zamówień na roboty budowlane są ustalane na podstawie dotychczasowych regulacji prawnych tego obszaru, tj. Rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 24 stycznia 2004 r. w sprawie metod i podstaw sporządzania kosztorysu inwestorskiego (Dz.U. Nr 18 poz.172), które to rozporządzenie zastąpiło wcześniejszą regulację, tzn. Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 26 lutego 1999 r. w sprawie metod i podstaw sporządzania kosztorysu inwestorskiego (Dz.U. Nr 26 poz.239).
W aktualnie obowiązującym rozporządzeniu Ministra Infrastruktury metodologia i podstawy sporządzania kosztorysu inwestorskiego nie uległy zmianie.
Wypadł załącznik dotyczący materiałów, maszyn i urządzeń zaliczanych i niezaliczanych do wartości kosztorysowej, co jest zrozumiałe w świetle Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 23 grudnia 2003 r. w sprawie sposobu obliczania wartości zamówienia publicznego (Dz.U. Nr 229 poz.2281), w którym w § 2 ust.1 i 2 stwierdzono:

"§ 2.1. Wartość zamówienia na roboty budowlane oblicza się na podstawie kosztorysu inwestorskiego, sporządzonego zgodnie z przepisami wydanymi na podstawie art.35 ust.3 ustawy z dnia 10 czerwca 1994 r. o zamówieniach publicznych, z zastrzeżeniem § 3.
2. Przy obliczaniu wartości zamówienia na roboty budowlane uwzględnia się także wartość dostaw związanych z wykonywaniem robót budowlanych oddanych przez zamawiającego do dyspozycji wykonawcy."

 

Projektowane - wg delegacji z ustawy "Prawo zamówień publicznych" regulacje obszaru dot. metod i podstaw sporządzania kosztorysu inwestorskiego idą w kierunku dalszego uproszczenia sposobu szacowania kosztów robót budowlanych.
Przewiduje się stosowanie dla opracowania kosztorysu inwestorskiego tylko metody kalkulacji uproszczonej, a określanie cen jednostkowych na podstawie danych rynkowych lub na podstawie powszechnie stosowanych aktualnych publikacji - a w przypadku braku takich informacji rynkowych - kalkulacje szczegółowe cen jednostkowych.

 

Z kolei metody i podstawy obliczania planowanych kosztów robót budowlanych i planowanych kosztów prac projektowych będą obliczane wskaźnikowo.
Planowane koszty prac projektowych - wskaźnikowo od planowanych kosztów robót budowlanych (wielkość wskaźników - w zależności od kategorii trudności waha się od 2% do 9%), zaś planowane koszty robót budowlanych - wskaźnikowo dla poszczególnych grup kosztów, tj.

- kosztów robót przygotowania terenu,
- kosztów robót budowy obiektów podstawowych,
- kosztów robót instalacyjnych,
- kosztów robót wykończeniowych,

na podstawie jednostek odniesienia, zaś ilość jednostek odniesienia - na podstawie programu funkcjonalno-użytkowego.
Podstawami informacji mogą być zawarte umowy lub kontrakty, ceny lub zapytania cenowe, dane prognostyczne w zakresie kształtowania się cen.

 

Szczegółowe omówienie metod i podstaw sporządzania kosztorysu inwestorskiego, metod i podstaw obliczania kosztów robót budowlanych oraz metod i podstaw obliczania planowanych kosztów projektowych - zostanie przedstawione po opublikowaniu rozporządzenia w tych sprawach.

 

Warszawa, 08 marca 2004 r.