Indeksacja cen robót budowlanych w gospodarce rynkowej (cz. I i II)

We wszystkich krajach świata o ugruntowanej gospodarce rynkowej, obowiązują zasady zbierania informacji o cenach rynkowych robót budowlanych i ich bieżącej aktualizacji do aktualnego poziomu cen, zwanej indeksacją. Indeksowane ceny robót budowlanych stanowią ważny instrument w analizie ekonomicznej, kreowaniu polityki gospodarczej i planowaniu wydatków budżetowych na inwestycje. W Unii Europejskiej oraz państwach będących członkami Światowej Organizacji Handlu, European Economic Community (EEC), the North American Free Trade Agreement (NAFTA)  i  the General Agreement on Tariffs and Trade (GATT) są obliczane i publikowane od ponad 50 lat. Zarówno zasady ich obliczania, jak i publikowania są przedmiotem międzynarodowej współpracy organizacji rządowych i pozarządowych.

Niżej omawiam stanowisko tych organizacji w sprawie utworzenia jednolitego w skali świata systemu informacji o cenach i kosztach oraz lokalnych rezerwach zasobów jako podstawy dla wyboru lokalizacji nowych zakładów przemysłowych w ramach nieodwracalnego (w opinii ww.) procesu globalizacji.

Działalność wytwórcza stała się w minionych latach działalnością obejmującą wszystkie państwa o gospodarce rynkowej, a wielkie firmy budują nowe zakłady i prowadzą działalność gospodarczą jednocześnie na terenie wielu państw. Współpraca ekonomiczna pomiędzy państwami w okresie globalizacji stała się koniecznością. Podstawowym zagadnieniem tej współpracy jest pytanie:

Wg standardów międzynarodowych inżynier - rzeczoznawca do spraw szacowania kosztów (u nas nazywany kosztorysantem) powinien otrzymać informacje pozwalające bez trudu odpowiedzieć na pytanie dotyczące kosztów w konkretnym kraju. Takie odpowiedzi są niezbędne dla porównań z innymi krajami i zadaniem każdego kraju jest obowiązek zapewnienia wiarygodnych informacji o cenach robót budowlanych, kosztach wytwarzania i kosztach lokalizacji dla nowo projektowanych zakładów wytwórczych. Przeprowadzona na międzynarodowej konferencji^[1] dyskusja określiła w tym zakresie następujące wymagania:

• Należy ujednolicić zakres i źródła informacji o : jednostkowych cenach robót budowlanych, wyposażenia w maszyny i instalacje przemysłowe , kosztach wytwarzania i kosztach prac studyjnych.
• Należy ustalić kryteria zbierania danych źródłowych dla cen robót budowlanych i kosztów wytwarzania i model ich indeksacji.
• Zapewnić prezentację danych ilustrujących rezerwy naturalne poszczególnych krajów.

W związku z powyższymi wymaganiami należy wyjaśnić, że dla potrzeb indeksacji robót budowlanych został przyjęty i jest stosowany model indeksacji Laspeyres’a^[2].

Model ten polega na obliczeniu liczby indeksującej, która określa zmianę procentową wzrostu ceny roboty budowlanej w miarę upływu czasu – okresy roczne, kwartalne i miesięczne.

Przykładowo: – mamy dwie ceny za przemieszczenie 1m3 ziemi urodzajnej na odległość1 km – cena w roku 1995 wynosi P₉₅, w roku 1996 P₉₆.

Indeks zmiany obliczamy wg następującej formuły:

Jednym z ważnych celów indeksacji danych o cenach i kosztach jest porównanie czynników wpływających na poziom cen robót budowlanych, kosztów wytwarzana, i kosztów lokalizacji, dla celu podstawowego jakim jest wybór miejsca budowy. Niżej przedstawiam dane porównawcze dla Polski i głównych krajów europejskich^[3]

Przedstawiona syntetyczna ocena warunków prowadzenia działalności wytwórczej w Polsce na tle USA i bogatych sąsiadów europejskich pozwala ocenić wartość poznawczą indeksacji cen robót budowlanych i kosztów oraz składników wpływających na ich poziom i rzeczywiste przyczyny niskiego wzrostu PKB.

Synteza tej oceny dla polskiej gospodarki jest następująca: najniższe wynagrodzenia robotników, przy najwyższej wydajności, kosztowny import materiałów, rujnujący gospodarkę fiskalizm.

Instytucje indeksujące wskaźniki gospodarcze i ceny robót budowlanych obejmują dwie sfery działalności

• Indeksację syntetycznych wskaźników gospodarczych dla potrzeb polityki makroekonomicznej, odpowiednie badania i publikacje prowadzą państwowe instytucje statystyczne a dla wszystkich krajów Unii Europejskiej EUROSTAT
• Indeksacje cen robót budowlanych dla potrzeb analiz rynkowych, przetargów publicznych i kontroli antydumpingowej (która jest zwalczana jako zagrożenie dla wolnej konkurencji) prowadzą zarówno instytucje państwowe jak i organizacje pozarządowe.

Dla potrzeb naszych czytelników podaję niżej nazwy publikacji wydawanych przez organizacje pozarządowe wraz z zakresem zawartych w nich informacji

W pracach tych uczestniczyli inżynierowie – rzeczoznawcy ds. szacowania kosztów zrzeszeni w europejskich stowarzyszeniach pozarządowych.

Wykaz stowarzyszeń będących członkami ICEC (THE INTERNATIONAL COST ENGINEERING COUNCIL) przedstawia tabela:

Należy zwrócić uwagę, że Polska nie uczestniczy w pracach ICEC.

część II

W Stanach Zjednoczonych Ameryki Północnej – decyzje o indeksacji cen robót budowlanych podjęto na szczeblu rządowym. Departament Pracy USA i jego biuro statystyki pracy występujące pod skrótem BSL w ubiegłym roku rozpoczął publikację cen zagregowanych pozycji przedmiaru robót budowlanych dla budownictwa niemieszkaniowego. Badania prowadzone przez BSL obejmą następujące rodzaje nowego budownictwa

• domów towarowych
• szkół
• biurowców
• budownictwo przemysłowe
• instalacje
• konstrukcje dachów
• konstrukcje z betonu

W poprzednich latach badania cen prowadzone były przez dwie organizacje pozarządowe i dwa ośrodki uniwersyteckie. Badania prowadzone obecnie przez Biuro Statystyki Pracy BSL Departamentu Pracy USA zostały podjęte z uwagi na „nie zrównoważone” wyniki badań prowadzonych dotychczasowych przez wspomniane ośrodki będące pod naciskiem firm mających tendencje do skrajnej maksymalizacji zysków.

Przyjęta przez Departament Pracy metodologia Laspeyres’a dla opracowania indeksów cen^[5] zakłada, że roboty i obiekty będące przedmiotem analiz cen dla zachowania porównywalności podlegają następującym warunkom selekcji i przetwarzania danych:

W wyniku zastosowania powyższej metodologii obliczania indeksu cen Laspeyres’a, uzyskujemy „cenę jaką gotowi jesteśmy zapłacić przed opodatkowaniem”. Tak obliczone indeksy cen robót budowlanych mają zastosowanie dla potrzeb praktycznych – to jest przygotowania porównywalnych wycen kosztów inwestycji, analiz biznesowych i makroekonomicznych.

Ponadto ceny indeksowane i możliwość ich porównywania z cenami firm zagranicznych konkurujących na wewnętrznym rynku amerykańskim są skutecznym instrumentem walki z dumpingiem cenowym uprawianym przez przedsiębiorstwa z Azji.

Pierwszą analizę dla supermarketów Departament Pracy USA opublikował w 2005 roku. Niżej przedstawiam przykładowe „pozycje robót budowlanych” dla supermarketów, dla których ustalona została „cena, którą inwestor gotów jest zapłacić przed opodatkowaniem”

Ceny w dolarach USA wg stanu z czerwca 2005 r.

SF – stopa² , SY – yard² , LY – stopa liniowa , CSF – 100 stóp² , CY – yard³

Przedstawione wyżej ceny pozycji robót powstały w wyniku pracy zespołowej wybranych profesjonalnych firm szacowania kosztów i Biura Statystyki departamentu Pracy - BSL. Profesjonalne firmy prowadzą badania cen zbierając informacje o ilości wykonanych robot i wynegocjowanych cenach od wykonawców budowlanych w podziale na: koszty materiałów i koszty wykonania roboty (robocizna, sprzęt, transport). Ceny te nie obejmują kosztów ogólnych i zysku. Tak zebrane ceny są następnie indeksowane co kwartał przez BSL, przy zastosowaniu wspomnianej już metody Laspeyres’a.

Współczesna gospodarka tworzy nowe wymagania w sferze doskonalenia instrumentów oceny ekonomicznej, dla polskiej gospodarki poruszone zagadnienie jest jednym z ważniejszych jeżeli zmierzamy do zbudowania nowych miejsc pracy w Polsce, wykorzystując niskie wynagrodzenia i wysoką wydajność polskich robotników i personelu technicznego.

Dla budownictwa mieszkaniowego wprowadzono ogólnodostępne zasady obliczania cen rynkowych 1m² powierzchni mieszkalnej (tak zwane „kalkulatory”), które pozwalają na obliczenie kosztu nabycia nowego domu lub mieszkania w miastach powyżej 160 tys. mieszkańców i zabudowie podmiejskiej (bez kosztów działki) w zależności od położenia, liczby kondygnacji, wyposażenia domu lub mieszkania i wyposażenia działki w basen, lub parking dla gości. Dostęp do kalkulatora wymaga zalogowania i wniesienia niewielkiej opłaty za jednorazowe użycie.

Zainteresowanym podaję adres strony www Building Journal: http://www.buildingjournal.com/index.asp.

W załączniku przedstawiam wydruk z kalkulacji wyceny apartamentu w Kalifornii o powierzchni 5000 stóp kwadratowych w budynku wysokim na kondygnacjach od 8 do 24 w średnim standardzie wykończenia.

Załącznik – Kalkulator cen 1 stopy kwadratowej na piętrach od 8÷24

Use our sample Online Quick Cost Software to estimate the square foot construction cost for an 8-24 story apartment building.

Use our online construction cost software to estimate square foot building costs in over 160 U.S. Cities. Nothing to download or update. Simply select the building cost model, location, schedule, scope of work, cost index, building size and adjust overhead, profit and bonding.

^[1] Konferencja w Reykjavik, September 1997 "Quality in Project Management".

^[2] Model ten w Polsce stosowany jest przez Główny Urząd Statystyczny.

przyp.red.- Etienne Laspeyres niemiecki ekonomista i statystyk (1834 – 1913)

^[3] Sources of International Cost Data International Cost Engineering Council, September 2005

^[4] Metadane – dane opracowane wg metodologii jednolitej dla wszystkich krajów EUROSTAT’u

^[5] Laspeyres prices index framework, Robert Gillingham and John Greenlees, “The Impact of Direct Taxes on the Cost of Living,” Journal of Political Economy, August 1987.

^[6] North American Industry Classification System – odpowiednik polskiej klasyfikacji działów gospodarki.