Ostatnio miałam okazję przyglądać się sporowi stron w postępowaniu o udzielenie zamówienia na prace projektowe, w którym zamawiający zażądał od wykonawców, aby „dokonali obliczenia ceny oferty w oparciu o środowiskowe zasady wycen prac projektowych”.

 

Przedmiotem sporu było zagadnienie, czy dokonując tej wyceny wykonawca może obniżyć cenę jednostki prac w stosunku do wysokości stawki za jednostkę nakładu pracy (j.n.p.) określoną na 2006 r. przez Zarząd Rady Koordynacyjnej Biur Projektów czy nie.

I czy, jeżeli - nie, to oferta wykonawcy, który obniżył wysokość tej stawki winna zostać przez zamawiającego odrzucona.

 

 

Środowiskowe Zasady Wycen Prac Projektowych (dalej „ŚZWPP”) składają się z 10 odrębnie oprawionych rozdziałów dostosowanych do różnych rodzajów robót budowlanych i zakresów opracowań projektowych. Obejmują one m.in. zasady obliczenia ilości jednostek nakładu prac na opracowanie projektów budowlanych i projektów wykonawczych dla wybranych, najczęściej występujących w budownictwie ogólnym i przemysłowym, nowo projektowanych budynków oraz dla związanego z nimi zagospodarowania i uzbrojenia terenu.

ŚZWPP, jak twierdzą ich autorzy, nie są cennikiem lecz materiałem pomocniczym do określania cen prac projektowych. Dlatego często znajdują zastosowanie do wyznaczenia punktu odniesienia w trakcie sporów przed sądami powszechnymi do przeprowadzania postępowania dowodowego o wysokość wynagrodzenia lub punktu wyjścia do negocjacji cenowych.

 

Zgodnie z informacją podaną na stronach internetowych Izby Projektowania Budowlanego:

„W tej metodzie podstawowymi składnikami wyceny pracy projektowej są:

- parametry rzeczowe i techniczne projektowanego tematu, parametry trudności, kategorie itp.,

- dodatki (D) i współczynniki (W) korygujące ilości nakładu pracy przy spełnieniu określonych warunków,

- umowne jednostki nakładu pracy (j.n.p.) podane w tabelach,

- stawka za jednostkę nakładu pracy (j.n.p.).

Nakłady pracy podane w tabelach są wielkościami umownymi, określającymi normatywnie niezbędny nakład pracy w przeciętnych warunkach organizacyjno-technicznych. Umowność jednostki nakładu pracy przesądza, że nie jest możliwe przeprowadzanie logicznych bezpośrednich porównań tych jednostek z fizycznymi jednostkami czasu. Nie należy zatem utożsamiać j.n.p. z „godziną” lub „normogodziną”.

Stawka za jednostkę nakładu pracy (j.n.p.) jest określana corocznie przez Zarząd Rady Koordynacyjnej Biur Projektów w zależności od wzrostu cen towarów i usług konsumpcyjnych, określanego w komunikacie Prezesa GUS i publikowanego w „Monitorze Polskim”. W ustalonej stawce za j.n.p. ujęto koszty ogólne i zysk jednostki projektowej, ale bez kosztów ubezpieczenia od odpowiedzialności cywilnej. Ceny za prace projektowe i usługi inżynierskie określane wg ŚZWPP-2006 są wartościami „netto” (nie zawierają podatku od towarów i usług).”

Wysokość stawki na 2006 r. w komunikacie Rady Koordynacyjnej Biur Projektowych Izby Projektowania określono na kwotę 16,09 zł.

 

Spróbujmy przeprowadzić analizę, czy zarzut przyjęcia niższej stawki j.n.p. do wyceny prac projektowych w postępowaniu o udzielenie zamówienia publicznego jest zasadny.

 

Art. 32 ust. 1 ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r. Prawo zamówień publicznych (dalej ustawa Pzp) odsyła zamawiającego w zakresie dotyczącym wynagrodzenia wykonawcy do wartości zamówienia. Według tego przepisu podstawę ustalenia z należytą starannością wartości zamówienia stanowi całkowite szacunkowe wynagrodzenie wykonawcy, bez podatku od towarów i usług . Oznacza to, że zasady określające wynagrodzenie wykonawcy i wartość zamówienia powinny być ze sobą spójne.

 

Art. 36 ust. 1 pkt 16 ustawy Pzp obliguje zamawiającego pod rygorem unieważnienia postępowania (brak tego ustalenia skutkuje brakiem możliwości porównania ofert) do ustalenia w specyfikacji istotnych warunków zamówienia sposobu obliczenia ceny wykonania zamówienia.

 

I właśnie dlatego zamawiający, szukając metody na określenie sposobu obliczenia podstawy wynagrodzenia wykonawcy czyli ceny oferty, powinni odwoływać się do przepisów ustawy Pzp określających wymagania dotyczące obliczenia wartości zamówienia wynikające z opisu przedmiotu zamówienia.

Zamawiający powinien zapewnić, aby obliczona wskazanym sposobem cena oferty pokrywała wynagrodzenie wykonawcy za wykonanie zakresu opisanego przedmiotem zamówienia i dopilnować (w opisie sposobu obliczenia ceny oferty) aby zestawienie pozycji składających się na cenę oferty było opracowane w nawiązaniu do pozycji umieszczonych w obliczeniu wartości zamówienia, co umożliwi na etapie oceny ofert porównanie ofert z tą wyceną w zakresie struktury i wielkości kosztów prac projektowych proponowanych przez wykonawców i przeprowadzenie analizy oferty w przypadku stwierdzenia rażąco niskiej ceny.

 

Najłatwiej to osiągnąć, gdy zamawiający obliczając wartość zamówienia na prace projektowe dokona szacunku według tej samej metody, co późniejsi oferenci w postępowaniu.

 

Stosowanie ŚZWPP jako podstawy do obliczenia ceny oferty i wartości zamówienia wymaga od zamawiającego sprecyzowania przedmiotu zamówienia na prace projektowe pod względem wymagań technicznych, wyposażenia oraz przybliżonej wielkości podstawowych parametrów. Zamieszczenie w treści SIWZ ww. żądania oznacza bowiem, że na podstawie wyspecyfikowanego przez zamawiającego wykazu branż budowlanych, nazw opracowań wchodzących w zakres prac projektowych i opisu funkcji użytkowych obiektu budowlanego oraz po dokonaniu samodzielnej oceny na podstawie wielkości parametrów technicznych, stopni trudności, kategorii, dodatków i współczynników określonych w ŚZWPP, wykonawca musi najpierw obliczyć ilość jednostek nakładu prac (j.n.p.)

I dopiero tę wyliczoną ilość jednostek nakładu prac pomnożyć przez stawkę jednostki nakładu prac, aby otrzymać cenę prac projektowych objętych przedmiotem zamówienia.

 

Dla obliczenia punktu odniesienia do rozpoczęcia postępowania o udzielenia zamówienia publicznego, który stanowi wartość zamówienia zamawiający, jeżeli chcą ściśle stosować wymagania wynikające z ŚZWPP, winni przyjąć obok obliczonych ilości jednostek prac również cenę stawki jednostki prac określoną przez Zarząd Rady Koordynacyjnej Biur Projektów na dany rok kalendarzowy.

Otrzymają wówczas kwotę, która zgodnie z opinią organizacji reprezentujących środowiska projektantów stanowi realną cenę za prace projektowe.

Ta realna cena to niestety nie jest cena rynkowa, bo jak pokazuje rynek - ceny prac projektowych znacznie odbiegają „in minus” od cen uważanych przez środowiska opiniotwórcze za godziwe.

Ale przyjmijmy, że takie działanie zamawiającego wypełnia warunek staranności.

 

Jak pisałam wcześniej, do zamawiającego należy wskazanie sposobu obliczenia ceny oferty. W naszym przykładzie zamawiający opisał to bardzo oszczędnie:

„należy dokonać obliczenia ceny oferty na prace projektowe w oparciu o środowiskowe zasady wycen prac projektowych”.

Jako dane wyjściowe zamawiający podał wykaz opracowań projektowych i opisał przyszłe funkcje użytkowe obiektu.
Pozostawił do samodzielnej decyzji wykonawcy ocenę trudności wykonania tych opracowań i wynikające z tego obliczenie ilości jednostek nakładu prac i oczywiście ustalenie stawki za jednostkę nakładu pracy.

 

Czy zamawiający mógł zażądać, albo autorzy ŚZWPP, aby przyjęta stawka była równa stawce podanej przez Zarząd Rady Koordynacyjnej Biur Projektów na dany rok kalendarzowy?

Według publikacji autorów tego opracowania, stawka za j.n.p. nie powinna być zmieniana. Projektanci winni wyliczać cenę swoich prac według z góry narzuconej stawki, a następnie negocjować z inwestorem wysokość należnego wynagrodzenia, czyli tzw. upust.

Ale w zamówieniach publicznych nie ma negocjacji w zakresie ceny oferty, ani upustów. Jak więc mają postąpić oferenci obliczający cenę oferty?

Mogą zaniżyć ilość j.n.p. i nie zmieniać stawki lub rzetelnie obliczyć ilość j.n.p. i zaniżyć stawkę.

I tak źle i tak niedobrze.

A jeszcze przeszkody prawne.

Sami autorzy ŚZWPP stwierdzają na stronie internetowej:

„Złożoność problematyki cen za prace projektowe pogłębiają przeszkody prawne, gdyż obowiązujące ustawy praktycznie wykluczają ustanowienie cenników lub innych opracowań ustalających ceny za usługi. Art.2 ust.1 ustawy z dnia 5 lipca 2001 r. o cenach (Dz.U. Nr 97, poz.1050) stanowi:

„Ceny towarów i usług uzgadniają strony zawierające umowę....”.

Z kolei ustawa z dnia 15 grudnia 2000 r. o ochronie konkurencji i konsumentów, w art.5 ust.1 stanowi:

„Zakazane są porozumienia, których celem lub skutkiem jest wyeliminowanie, ograniczanie lub naruszanie w inny sposób konkurencji na rynku właściwym, polegające w szczególności na: 1) ustalaniu, bezpośrednio lub pośrednio cen i innych warunków zakupu lub sprzedaży towarów”.

Obie ustawy zakazują więc stosowania cenników na usługi i towary.

Ustawa o ochronie konkurencji i konsumentów mówi o cenach na towary, a nie o cenach na dokumentację projektową. Trzeba jednakże uznać, że dokumentacja projektowa w momencie jej tworzenia w ramach umowy jest dziełem, ale gdy jest sprzedawana ma wszelkie znamiona rzeczy (towaru) i podlega prawom rynku.

Zgodnie z wyżej wymienionymi ustawami, w naszych warunkach podstawami do wycen prac projektowych mogą być obecnie tylko wszelkiego rodzaju materiały pomocnicze do wycen lub określania poziomu cen za prace projektowe. Taki charakter ma cytowane wydawnictwo Rady Koordynacyjnej Biur Projektów – Środowiskowe Zasady Wycen Prac Projektowych.”

 

Obok definicji ceny, przywołana ustawa o cenach nie stawia żadnych wymagań jak kształtować wysokość wynagrodzenia dla wykonawcy, gdyż nie ma w niej delegacji dla właściwego ministra (oprócz leków refundowanych) do określenia w drodze rozporządzenia jednolitej dla wszystkich jednostek gospodarczych obowiązkowej metody kosztorysowania usług lub robót budowlanych i stosowania urzędowych stawek cen jednostkowych. Oznacza to, że obecnie żaden organ w Polsce (a więc także Rada Konsultacyjna Biur Projektowych Izby Projektowania Budowlanego) nie może narzucić wykonawcy ceny za jego pracę. Zawsze musi być ona przedmiotem negocjacji, a w przypadku postępowań przetargowych przedmiotem uczciwej konkurencji.

 

A więc jak stosować ŚZWPP w zamówieniach publicznych?

Na pewno mogą być sposobem do obliczenia wartości zamówienia.

Ale dalej to już kłopot.

Nie wiadomo bowiem, czy zamawiający może narzucić wykonawcom własną ocenę pracochłonności projektu czy wysokość stawki.

W oparciu o przywołane przepisy o cenach, należy stwierdzić, że wysokości stawki zamawiający nie może narzucić. Pracochłonność zależy zaś od indywidualnej oceny wykonawcy, jego doświadczenia w wykonywaniu podobnych projektów i subiektywnych ocen trudności prac dokonanych przez poszczególnych projektantów.

 

 

Czyli wymaganie zamawiającego, że „należy dokonać obliczenia ceny oferty na prace projektowe w oparciu o środowiskowe zasady wycen prac projektowych” w praktyce chyba oznacza, że zamawiający życzy sobie, aby wykonawcy przy zachowaniu samodzielności zarówno przy ustalaniu ilości j.n.p. i wysokości stawki nakładu prac zastosowali do obliczenia ceny oferty tylko metodę obliczania tej ceny określoną w ŚZWPP.

 

I takie właśnie stanowisko, przyjął Zespół Arbitrów w uzasadnieniu orzeczenia, którego przedmiotem była ocena, czy wykonawca może samodzielnie oszacować wysokość stawki za jednostkę nakładu prac (j.n.p.) w przypadku stosowania do obliczenia ceny zasad określonych w ŚZWPP.