Do wykonywania samodzielnych funkcji technicznych w budownictwie nie wystarczy najwyższe nawet wykształcenie techniczne (tytuł profesora nauk technicznych). Warunkiem niezbędnym do pełnienia samodzielnych funkcji technicznych w budownictwie (sftb) jest posiadanie:

  • wyższego wykształcenia technicznego w danej specjalności,
  • udokumentowane praktyki na budowie w „książce praktyki zawodowej”,
  • potwierdzenia umiejętności (w postaci decyzji administracyjnej o uzyskaniu uprawnień budowlanych) w wyniku zdania egzaminu pisemnego (w formie testów) i ustnego przed komisją samorządu zawodowego,
  • członkostwa w izbie samorządu zawodowego.

 

I. Wymagania ogólne

 

Uwzględniając, że obiekt budowlany (budynek czy budowla) jest:

1) pod względem technicznym najbardziej skomplikowanym przedmiotem umowy cywilno-prawnej,

2) najkosztowniejszym z podmiotów umowy oraz że ten przedmiot jest realizowany przez wiele miesięcy, a nawet lat, w warunkach „poligonowych”, prawo nałożyło na jego realizatorów (projektanta, inspektora nadzoru inwestorskiego, kierownika budowy/robót) szereg obowiązków, w tym bezwzględną konieczność udokumentowanych umiejętności w przedmiocie umowy o budowę.

Z uwagi na skomplikowany przedmiot umowy, jakim jest obiekt budowlany ustawa Prawo budowlane w art.14 ust.1 enumeratywnie nakłada wymagania dotyczące pełnienia sftb przy realizacji procesu budowy. Uzyskanie uprawnień budowlanych w 9-ciu specjalnościach wymaga:

1) do projektowania bez ograniczeń i sprawdzania projektów architektoniczno-budowlanych – ukończenia studiów magisterskich na kierunku odpowiednim dla danej specjalności, odbycia dwuletniej praktyki przy sporządzaniu projektów, odbycia rocznej praktyki na budowie;

2) do wykonywania projektów w ograniczonym zakresie obniżone są jedynie kryteria wykształcenia (ukończenie wyższych studiów technicznych o kierunku pokrewnym z daną specjalnością);

3) do kierowania robotami budowlanymi bez ograniczeń wymagane jest ukończenie studiów magisterskich o kierunku odpowiednim dla danej specjalności oraz odbycie dwuletniej praktyki na budowie;

4) do kierowania robotami budowlanymi w ograniczonym zakresie wymagane jest wyższe wykształcenie techniczne o kierunku pokrewnym z daną specjalnością i odbycie trzyletniej praktyki na budowie.

 

Warunki, o których mowa wyżej dotyczą kierownika budowy (robót) oraz inspektora nadzoru inwestycyjnego. Uprawnienia budowlane są wydawane po pozytywnym wyniku egzaminu z posiadanej wiedzy i umiejętności uzyskanych w wyniku studiów zawodowych oraz doświadczenia w czasie praktyki zawodowej.

 

Ustawa Prawo budowlane (dalej zwana Ustawą) określa zakres odpowiedzialności karnej i zawodowej osób wykonujących samodzielne funkcje techniczne w budownictwie i dokładnie precyzuje obowiązki i uprawnienia:

- projektanta (art.20 i 21 Ustawy),

- kierownika budowy (art.21a, 22, 23 Ustawy),

- inspektora nadzoru inwestorskiego (art.25 i 26 Ustawy).

 

Z uwagi na skomplikowany charakter robót, w wyniku których powstaje obiekt budowlany Ustawa zakazuje łączenia funkcji kierownika budowy i inspektora nadzoru inwestorskiego. Z przepisów wymienionych powyżej, a dotyczących inspektora nadzoru inwestorskiego, wynika m.in. iż sprawdza on jakość wykonywanych robót, wbudowanych wyrobów budowlanych oraz może wydawać kierownikowi budowy polecenia dotyczące usuwania nieprawidłowości lub zagrożeń – stąd zakaz łączenia funkcji.

 

W celu ustalenia odpowiedzialności karnej i zawodowej osób pełniących samodzielne funkcje techniczne w budownictwie, Ustawa ustala postępowanie poprzedzające rozpoczęcie robót budowlanych, dokładnie precyzując wymagania w stosunku do wymienionych w ustawie obiektów budowlanych (art.29, 30, 31, 32 ustawy).

 

W przypadku, kiedy z Ustawy wynika obowiązek zgłoszenia lub uzyskania decyzji pozwolenia na budowę, rozpoczęcie robót bez dopełnienia tego obowiązku będzie skutkować sankcjami opisanymi w Ustawie, a dotyczącymi osób pełniących samodzielne funkcje techniczne w budownictwie.

 

Pamiętając o podstawowej zasadzie prawa, iż każdy odpowiada za swoje działanie lub zaniechanie, nie może tłumaczyć się:

- projektant z wad projektu tym, że projekt zatwierdził organ nadzoru budowlanego przy okazji wydawania decyzji pozwolenia na budowę, czy inwestor przyjmując przedmiot zamówienia (projekt) od projektanta;

- kierownik budowy, który nie zgłosił na piśmie wad projektu lub błędnych poleceń inspektora nadzoru inwestorskiego;

- inspektor nadzoru inwestorskiego, który nie sprawdził jakości robót zanikających lub podlegających zakryciu, zgłoszonych do odbioru przez kierownika budowy (robót).

 

Pamiętać także należy, że w zakresie odszkodowań majątkowych mocodawca odpowiada przed swoim kontrahentem umownym za zaniechania lub wadliwe działania swojego partnera, a więc:

- kierownik budowy za kierownika robót (podwykonawcę),

- inwestor za projektanta, jeżeli projekt dostarczył wykonawcy inwestor,

- jednostka projektowania za projektantów.

 

 

II. Odpowiedzialność zawodowa w budownictwie

 

Odpowiedzialności zawodowej w budownictwie podlegają osoby wykonujące samodzielne funkcje techniczne w budownictwie, które:

1) dopuściły się występków lub wykroczeń określonych ustawą Prawo budowlane,

2) były karane w związku z wykonywaniem samodzielnych funkcji technicznych w budownictwie,

3) wskutek rażących błędów lub zaniechań spowodowały zagrożenie życia lub zdrowia ludzi, bezpieczeństwa mienia lub środowiska, albo znaczne szkody materialne,

4) nie spełniają lub spełniają nienależycie swoje obowiązki,

5) uchylają się od podjęcia nadzoru autorskiego lub wykonują niedbale obowiązki wynikające z funkcji pełnienia tego nadzoru.

 

 

III. Występki lub wykroczenia:

 

kierownika budowy:

- nieopracowanie planu bezpieczeństwa i ochrony zdrowia, kiedy taki obowiązek wynikał ze specyfiki obiektu budowlanego,

- brak zabezpieczenia lub niedostateczne zabezpieczenie terenu budowy,

- zaniedbania w prowadzeniu dokumentacji budowy, na którą składa się: projekt budowlany, dziennik budowy, protokoły odbiorów częściowych i końcowych, rysunki i opisy służące realizacji obiektu, operaty geodezyjne i książki obmiaru (przy wynagrodzeniu kosztorysowym), dziennik montażu,

- odmowa sporządzenia dokumentacji powykonawczej,

- wytyczne obiektu oraz zorganizowanie budowy niezgodne z projektem i pozwoleniem na budowę, przepisami techniczno-budowlanymi oraz przepisami bezpieczeństwa i higieny pracy,

- brak koordynacji lub niestaranna koordynacja zadań zapobiegających zagrożeniom bezpieczeństwa lub ochrony zdrowia,

- niewstrzymywanie robót budowlanych w przypadku wystąpienia zagrożenia lub niezawiadomienie właściwego organu o wystąpieniu zagrożenia,

- brak realizacji poleceń inspektora nadzoru inwestorskiego i zaleceń pokontrolnych właściwego organu,

- niezgłoszenie do odbioru robót podlegających zakryciu lub robót zanikowych,

- niestaranne przygotowanie obiektu do odbioru;

inspektora nadzoru inwestorskiego:

- brak reakcji na nieprawidłowości lub zagrożenia powstałe w czasie wykonywania robót,

- nieobecność w czasie prób i badań robót podlegających zakryciu,

- dopuszczenie do wbudowywania wyrobów budowlanych i urządzeń technicznych niewłaściwej jakości lub przy braku dowodów dopuszczenia do stosowania w budownictwie,

- odstąpienie od żądania wykonania robót poprawkowych bądź żądania ponownego wykonania wadliwie wykonanych robót;

projektanta:

- nieuwzględnienie w projekcie budowlanym warunków zabudowy i zagospodarowania terenu, decyzji środowiskowych wymagań zapisanych w art.5 ustawy Prawo budowlane, oraz audytu energetycznego,

- pominięcie w opracowaniu informacji dotyczących bezpieczeństwa i ochrony zdrowia, wymaganych ze względu na specyfikację projektowanego obiektu budowlanego,

- korzystanie ze sprawdzającego nieposiadającego odpowiednich uprawnień budowlanych,

- nieuzyskanie wymaganych opinii, uzgodnień wynikających z przepisów,

- odmowa wyjaśnień wątpliwości dotyczących projektu i zawartych w nim rozwiązań,

- odmowa sprawowania nadzoru autorskiego,

- wykonywanie projektów budowlanych w specjalnościach, na które projektant nie posiada odpowiednich uprawnień budowlanych.