1. Wprowadzenie

Tematem artykułu są zasady rozliczeń kontraktów prowadzonych według zasad FIDIC. W naszych warunkach, przy prowadzeniu inwestycji, muszą być spełniane zarówno wymagania zawarte w przepisach FIDIC, jak i w polskim "Prawie budowlanym". W ostatnich latach realizuje się w Polsce coraz więcej inwestycji w tym systemie i powoli kształtuje się praktyka pozwalająca na jego stosowanie z pełnym powodzeniem. W artykule omówiono zasady rozliczeń inwestycji dla przedsięwzięć finansowanych przez UE i Bank Światowy.

2. Ogólne zasady rozliczeń

Zasady rozliczeń Kontraktu wynikają z przyjętych w nim postanowień. Generalnie, z punktu widzenia sposobu rozliczeń, występują dwa rodzaje Kontraktów:

  • Kontrakty obmiarowe
  • Kontrakty ryczałtowe

W Kontraktach obmiarowych podstawą płatności jest cena jednostkowa skalkulowana przez Wykonawcę w Ofercie i rzeczywiste ilości wykonanych robót obliczone w Rejestrze Obmiarów i zaakceptowane przez Inżyniera.
Kontrakty ryczałtowe określają jednoznacznie, ryczałtową wartość inwestycji, w postaci kwoty należnej Wykonawcy po całkowitym wykonaniu i ostatecznym odbiorze robót.

3. Odbiory i rozliczenia robót
3.1 Rodzaje odbiorów robót

Zgodnie z ustaleniami zawartymi w dokumentach kontraktowych wszystkie roboty podlegają następującym odbiorom dokonywanym przez służby nadzoru inwestorskiego, przy udziale Wykonawcy:

 

  • Odbiorowi robót zanikających i ulegających zakryciu
  • Odbiorowi częściowemu
  • Odbiorowi końcowemu
  • Odbiorowi pogwarancyjnemu.

3.2 Częściowe odbiory robót oraz odbiory robót zanikających

Częściowe odbiory robót oraz odbiory robót zanikających i ulegających zakryciu dokonywane są na bieżąco, w miarę potrzeb.
Odbiór robót zanikających i ulegających zakryciu polega na finalnej ocenie ilości i jakości wykonywanych robót, które w dalszym procesie realizacji ulegają zakryciu. Jest dokonywany w czasie umożliwiającym wykonanie ewentualnych korekt i poprawek bez hamowania ogólnego postępu Robót. Do odbioru ilości i jakości Robót zanikających i ulegających zakryciu Wykonawca przedstawia Inżynierowi komplet dokumentów z wynikami badań laboratoryjnych i wynikami pomiarów terenowych.
Odbiór częściowy polega na ocenie ilości i jakości wykonanych elementów Robót.
Gotowość danej części robót do odbioru zgłasza Wykonawca wpisem do Dziennika Budowy z jednoczesnym bezpośrednim powiadomieniem Inżyniera. Odbiór należy przeprowadzić niezwłocznie, nie później niż w ciągu 3 dni od daty zgłoszenia wpisem do Dziennika Budowy i powiadomienia Inżyniera.
Odbioru robót dokonuje Inżynier i wydaje świadectwo ich przyjęcia.

3.3 Rozliczenia częściowe

Zgodnie z postanowieniami Kontraktu w trakcie realizacji robót dokonuje się ich częściowych rozliczeń. Na ogół przyjmuje się zasadę rozliczeń miesięcznych.
W Kontraktach obmiarowych podstawy do rozliczeń częściowych stanowią: obmiar robót oraz cena jednostkowa skalkulowana przez Wykonawcę dla danej pozycji Wycenionego Przedmiaru Robót, stanowiącego integralną część Umowy. W ramach dokumentacji budowy Wykonawca prowadzi na bieżąco Rejestr (Księgę) Obmiaru pozwalający na rozliczenie faktycznego postępu robót każdego z elementów robót. Na podstawie wpisów do Rejestru, zaakceptowanych przez Inspektora Nadzoru, Wykonawca sporządza "Wykaz robót wykonanych w danym okresie rozliczeniowym (na ogół miesiącu)". Wykaz ten stanowi podstawę do sporządzenia przez Inżyniera Kontraktu "Przejściowego Świadectwa Płatności" i wystawienia przez Wykonawcę faktury za dany okres rozliczeniowy. Należy zwrócić uwagę, że oprócz kwot uznanych do wypłaty, w "Świadectwie..." występują kwoty potrąceń wynikających z warunków umowy: kwoty zatrzymane do ostatecznego rozliczenia kontraktu, zwrot zaliczki i inne występujące w Umowie należności.
W Kontraktach Ryczałtowych, w razie potrzeby rozliczeń częściowych, dokonuje się ich na podstawie oceny procentowego zaawansowania robót dla poszczególnych pozycji Wykazu Robót. Również w tym przypadku bardzo pomocny jest Rejestr Obmiaru.

3.4 Odbiór i rozliczenie końcowe robót

Odbioru końcowego robót dokonuje się na ogół komisyjnie, wg procedury określonej w Warunkach Ogólnych i Szczegółowych Kontraktu. Inżynier, na wniosek Wykonawcy, wydaje Świadectwo Wykonania Robót, stanowiące podstawę do przeprowadzenia końcowego odbioru robót. Następnie, po usunięciu przez Wykonawcę wszystkich wad i niedociągnięć ujawnionych w czasie odbioru wystawia Ostateczne Świadectwo Płatności, obejmujące wszystkie pozostające do uregulowania płatności, uzgodnione ze wszystkimi zainteresowanymi stronami. Jednocześnie Wykonawca zawiadamia Inwestora o gotowości obiektu do przekazania do eksploatacji.

3.5 Odbiór pogwarancyjny

Odbiór pogwarancyjnego dokonuje się po zakończeniu okresu gwarancyjnego. Polega on na ocenie wykonanych Robót związanych z usunięciem wad stwierdzonych przy odbiorze końcowym i zaistniałych w okresie gwarancyjnym.
Odbiór pogwarancyjny jest dokonywany poprzez ocenę wizualną obiektu na podstawie protokołu odbioru końcowego z uwzględnieniem opinii Inżyniera. Odbiór ten zwalnia kwotę zabezpieczenia gwarancji.

4. Roboty dodatkowe i zamienne

Z zasady kwota kontraktowa zaakceptowana w Umowie staje się obowiązującą obie strony Zaakceptowaną Kwotą Kontraktową. W przypadkach gdy występuje konieczność wykonania robót dodatkowych lub zamiennych, potwierdzona decyzją Inżyniera, ich wartość ustala się na zasadach określonych w Warunkach Kontraktowych:

 

  1. roboty, które występują w Wycenionym Przedmiarze Robót wg ustalonych w nim cen jednostkowych,
  2. roboty o charakterze podobnym do wycenionych, przez adaptację występujących cen jednostkowych,
  3. w przypadku robót nie występujących dotychczas, na podstawie wyceny indywidualnej określonej w sposób ustalony w Umowie.

 

Należy podkreślić, że zgodnie z Warunkami Kontraktu, nie stanowi to podstawy do zmiany Zaakceptowanej Ceny Kontraktowej w przypadku gdy zmiana nie przekracza jej więcej niż o 10%. Zazwyczaj korzysta się z ustalonej w Kontrakcie rezerwy na nieprzewidziane roboty.
W przypadkach nieporozumień i wątpliwości przewiduje się możliwości rozstrzygania ich wg ustalonej procedury. W przypadkach kontraktów FIDIC jest ona dwustopniowa: w pierwszej kolejności korzysta się z pomocy ustanowionego przez obie strony niezależnego Rozjemcy, a dopiero przy braku polubownego rozstrzygnięcia oddaje się sprawę do Arbitrażu.

5. Uwagi i komentarze

  1. Dla prowadzenia inwestycji finansowanych z Funduszów Europejskich lub przy udziale Banku Światowego na ogół wymagane jest wykorzystywanie warunków kontraktowych FIDIC. W zasadzie nie ma większych problemów przy stosowaniu ich w Polsce w ramach naszych przepisów budowlanych.
  2. Z dotychczasowej praktyki wynika, że przy korzystaniu z funduszów zagranicznych Inwestor ma dokładnie określoną kwotę jaką może wydać na realizację Inwestycji i nie ma szans na zmianę wysokości przyznanych środków. Tak więc, należy sobie zdawać sprawę, że wszystkie kontrakty realizowane wg zasad FIDIC są w naszych warunkach w pewnym sensie kontraktami ryczałtowymi. W praktyce na ogół na pokrycie kosztów wszelkich zmian i prac dodatkowych pozostaje do dyspozycji jedynie kwota stanowiąca rezerwę i dlatego zawsze należy dbać o jej umieszczenie w zbiorczym zestawieniu kosztów inwestycji.
  3. W tym układzie duże znaczenie ma dobre przygotowanie inwestycji. Szczególne znaczenie ma staranne opracowanie dokumentacji technicznej stanowiącej podstawę do zawarcia kontraktu na realizację robót, składającej się ze spójnych ze sobą rysunków, specyfikacji technicznych i przedmiarów robót.
  4. Przy korzystaniu z zasad FIDIC należy zauważyć zmianę znaczenia stosowanego w Polsce pojęcia "kosztorys". W dokumentach FIDIC nazwa kosztorys nie występuje. Podstawę do rozliczenia Inwestycji stanowi wyceniony w ofercie przez przyszłego Wykonawcę i zatwierdzony w kontrakcie przedmiar robót. Natomiast kosztorys zazwyczaj sporządza się przed przystąpieniem do przetargu i stanowi dokument pozwalający Inwestorowi na zorientowanie się o przewidywanej wartości Inwestycji i uzyskania środków niezbędnych na jej finansowanie*.

 

 

 

[1] przyp.red. - natomiast po stronie oferenta, kosztorys stanowi podstawę do sporządzenia przedkładanego w ofercie przetargowej Wycenionego Przedmiaru Robót